Όλοι έχουμε μέρες που αισθανόμαστε ανασφαλείς για μια συγκεκριμένη πτυχή της εμφάνισής μας ή πιστεύουμε ότι δεν φαινόμαστε και στα καλύτερά μας. Αλλά αν πιάσετε τον εαυτό σας να περνάει πολύ χρόνο προσπαθώντας να κρύψει ή να διορθώσει αυτά που βλέπει ως ελαττώματα πάνω του, μπορεί να σημαίνει ότι πάσχετε απο διαταραχή σωματικής δυσμορφίας ή αλλιώς δυσμορφοφοβία. Αυτή η κατάσταση επηρεάζει τόσο τους άνδρες όσο και τις γυναίκες κάθε ηλικίας, αν και οι περισσότερες περιπτώσεις ξεκινούν από την εφηβεία.
Εάν έχετε δυσμορφοφοβία, μπορεί να αισθάνεστε σαν να υπάρχει ένα χάσμα μεταξύ της αντίληψής σας για το σώμα σας και αυτό που σας λέει η οικογένεια και οι φίλοι σας. Παρόλο που βλέπετε ορισμένες πτυχές της εμφάνισής σας ως ασυνήθιστες ή άσχημες, η πραγματικότητα είναι ότι όλοι οι άλλοι δεν σας βλέπουν με τον ίδιο τρόπο. Αν και αντικειμενικά γνωρίζετε ότι τα αγαπημένα σας πρόσωπα σας λένε την αλήθεια, δεν μπορείτε να ξεφύγετε από το άγχος που σας προκαλεί η εικόνα του σώματός σας. Η δυσμορφοφοβία είναι μια ψυχολογική διαταραχή που μπορεί να βελτιωθεί με τη θεραπεία. Το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση των συμπτωμάτων.
Τα πιο συνηθισμένα σημεία στα οποία εστιάζουν οι άνθρωποι που πάσχουν απο δυσμορφοφοβία είναι: χαρακτηριστικά του προσώπου, όπως η μύτη, το δέρμα (κρεατοελιές, φακίδες, ουλές, ακμή), το μέγεθος των μυών, το μέγεθος και το σχήμα των γεννητικών οργάνων, του στήθους ή των μαλλιών. Μπορεί να αισθάνεστε ότι δεν υπάρχει τίποτα που μπορείτε να κάνετε για να νιώσετε καλύτερα για την εμφάνισής σας – τουλάχιστον χωρίς πλαστική χειρουργική ή ένα μαγικό ραβδί. Αλλά με τις σωστές τεχνικές αντιμετώπισης, μπορείτε να αναπτύξετε την ικανότητα να «βγείτε έξω από τον εαυτό σας» και να δείτε την εμφάνισή σας με πιο ολιστικό και θετικό τρόπο.
Εάν πάσχετε από δυσμορφοφοβία μπορεί να:
Ελέγχετε επανειλημμένα τον εαυτό σας στον καθρέφτη ή να αποφεύγετε τελείως τους καθρέφτες. Απομονώνεστε ώστε οι άλλοι να μην βλέπουν το προβληματικό μέρος του σώματός σας. Αυτό περιλαμβάνει την αποφυγή εργασίας, σχολείου, κοινωνικών εκδηλώσεων ή δημόσιων χώρων. Ή μπορεί να βγαίνετε από το σπίτι μόνο τη νύχτα ή σε ώρες όπου είναι λιγότερο πιθανό να δείτε άλλους ανθρώπους. Περνάτε πολλή ώρα για καμουφλάρισμα ή κάλυψη του αντιληπτού ελαττώματος. Μπορεί να φοράτε συγκεκριμένα ρούχα, μακιγιάζ ή αξεσουάρ για να κρύψετε την περιοχή για την οποία ανησυχείτε. Μπορείτε επίσης να τοποθετείτε το σώμα σας με τρόπο ώστε να ελαχιστοποιήσετε το «ελάττωμα». Αποφεύγετε κοινωνικές συγκεντρώσεις, όπως πάρτι γενεθλίων, όπου θα ληφθούν φωτογραφίες. Μπορεί επίσης να υποβληθείτε σε πλαστική χειρουργική, μερικές φορές περισσότερες από μία φορές, για να διορθώσετε την αντιληπτή ατέλεια. Πιστεύετε ότι η πλαστική χειρουργική θα λύσει όλα τα προβλήματά σας; Έχετε ήδη υποβληθεί σε μια διαδικασία, αλλά εξακολουθείτε να μην είστε ικανοποιημένοι με τα αποτελέσματα; Ξοδεύετε πολύ χρόνο και ενέργεια για να σκεφτείτε τα ελαττώματά σας; Αυτά τα ελαττώματα σας κάνουν να αισθάνεστε κατάθλιψη, άγχος, ντροπή ή ασχήμια; Ανησυχείτε για το τι βλέπουν και σκέφτονται οι άλλοι όταν σας βλέπουν; Ρωτάτε επανειλημμένα τους στενούς φίλους ή τα μέλη της οικογένειάς σας εάν φαίνεστε εντάξει σχετικά με την εμφάνιση σας; Συγκρίνετε τον εαυτό σας αρνητικά με τους άλλους; Διαπιστώνετε ότι ένα σημαντικό ποσό του μισθού σας προορίζεται για προϊόντα και υπηρεσίες που έχουν σχεδιαστεί για να βελτιώσουν την εμφάνισή σας;
Εάν έχετε δυσμορφοφοβία συχνά είστε συγκεντρωμένοι σε ένα συγκεκριμένο μέρος του σώματος και στη συνέχεια δυσκολεύεστε να ελέγξετε το πόσο πολύ αρνητικά σκέφτεστε για αυτό. Για να εξασκήσετε την προσοχή σας, προσπαθήστε να ζείτε κάθε μέρα στην παρούσα στιγμή. Υπάρχουν δύο στρατηγικές που μπορούν να βοηθήσουν: η καθημερινή εστίαση της προσοχής στα καθήκοντα και μια πιο επίσημη πρακτική διαλογισμού. Αυτοί οι μηχανισμοί αντιμετώπισης αλληλοσυμπληρώνονται.
Πολλοί από εμάς εκτελούμε οικιακές εργασίες στον αυτόματο πιλότο. Όταν πλένετε τα πιάτα ή βουρτσίζετε τα δόντια σας, σκέφτεστε πραγματικά τι κάνετε; Ή το μυαλό σας περιπλανιέται, προγραμματίζει για την ημέρα ή πιθανώς ανησυχεί για την εμφάνισή του; Καταγράψτε μια λίστα εργασιών που εκτελείτε συνήθως όταν οι σκέψεις σας είναι πιο πιθανό να αποπροσανατολιστούν.
Την επόμενη φορά που θα σκουπίσετε, για παράδειγμα, δοκιμάστε να αφιερώσετε την προσοχή σας σε εκείνο που κάνετε την δεδομένη στιγμή. Παρατηρήστε τις λεπτομέρειες και επιστρατεύστε όλες τις αισθήσεις σας. Εάν νιώσετε την προσοχή σας να φεύγει, επαναφέρετε το μυαλό σας στην παρούσα στιγμή. Η εξάσκηση αυτή βοηθάει στην εστίαση της προσοχής σας μακριά από το σώμα σας.
Ο διαλογισμός γίνεται όλο και ευκολότερος με την εξάσκηση. Αρχικά, βρείτε μια άνετη θέση. Ρωτήστε τον εαυτό σας, τι σκέφτομαι και νιώθω; Ποιες είναι οι αισθήσεις του σώματός μου; Στη συνέχεια, κλείστε τα μάτια σας και κατευθύνετε την εστίασή σας στην αναπνοή σας. Σημειώστε τον τρόπο με τον οποίο κινείται μέσα και έξω από το σώμα σας. Προς το παρόν, προσπαθήστε να καθαρίσετε το κεφάλι σας. Στη συνέχεια, επεκτείνετε την προσοχή σας στο υπόλοιπο σώμα σας. Αφήστε τον εαυτό σας να σκέφτεται και να αισθάνεται χωρίς κρίση. Συνεχίστε αυτό για άλλα 1 έως 2 λεπτά. Καθώς αρχίζετε να αισθάνεστε πιο άνετα με το διαλογισμό, μπορείτε να αυξήσετε το χρόνο.
Μόλις γίνετε πιο εξοικειωμένοι στη διαχείριση των σκέψεών σας, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αυτές τις στρατηγικές αντιμετώπισης για να προετοιμάστε τον εαυτό σας να αντιμετωπίσει μια δύσκολη κατάσταση. Αυτό θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε, από πάρτι γενεθλίων έως συνέδριο εργασίας σε μια αίθουσα γεμάτη αγνώστους. Μπορεί να αρχίσετε να φαντάζεστε το χειρότερο: ότι ο καθένας θα σας δείξει και θα γελάσει, για παράδειγμα, ή ότι θα βρεθείτε να κάθεστε μόνος σας επειδή κανείς δεν θέλει να συσχετιστεί μαζί σας λόγω του ελαττώματος σας.
Την επόμενη φορά που θα αγχωθείτε πολύ, δοκιμάστε να γράψετε τους χειρότερους φόβους σας σε ένα ημερολόγιο. Μόλις τους αναγνωρίσετε, δοκιμάστε να σκεφτείτε λίγο πιο ρεαλιστικά. Αντί να σκέφτεστε, “Κανείς δεν θα μου μιλήσει” δοκιμάστε, “ίσως θα συναντήσω κάποιον και θα έχουμε μια ενδιαφέρουσα συνομιλία”. Είναι σημαντικό όμως να μην πάμε στο άλλο άκρο. Για παράδειγμα, αντί να φανταζόμαστε, “όλοι θα μου πουν ότι είμαι όμορφος” ή “θα συναντήσω την αγάπη της ζωής μου”, σκεφτείτε λίγο πιο προσγειωμένα, διατηρώντας πάντα μια ισορροπία.
Μαρία Παπουτσή
M.Sc. Ψυχολογός-Παιδοψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
